.

اشتغال زنان

زنان شاغل بخش مهمی از نیروی کار را تشکیل می دهند. اشتغال زنان با پیشرفت جوامع، تغییر و تحول پیدا کرده است. ورود ماشین و صنعت بر اشتغال زنان اثر گذاشته و آنان را از مشاغل سنتی به سوی بخش های صنعتی سوق داده است.

در صنعت زنان غالبا در صنایع فرآوری مواد غذایی، نساجی، کفاشی، شیمی، صنایع دارویی و صنایع دستی مشغول به کارند.

مراقبت از زنان کارگر هم از جهت حفظ سرمایه انسانی و پایه رشد اقتصادی کشور و هم به دلیل تاثیری که می تواند بر نسل بعدی بگذارد بسیار با اهمیت است.

برخی تفاوت ها که موجب آسیب بیشتر زنان در محیط کار می شود:
- زنان قدرت جسمی کمتری نسبت به مردان دارند بنابراین در آن دسته از وظایف کاری که نیاز به قدرت بدنی دارد کارگران زن بیش از مردان در معرض خطر بیماری های اسکلتی عضلانی خواهند بود. علاوه بر بخش های صنعتی و تولیدی زنان در بخش های خدماتی به خصوص مشاغل درمانی و مراقبت از کودکان در معرض خطر آسیب های اسکلتی عضلانی هستند.
- جذب و انتشار برخی مواد شیمیایی (مثل بنزن و دیگر ترکیبات فرار آلی) در بدن جنس مونث نسبت به مردان بیشتر است.
- زنان سیتم گردش خون قوی تری برای رها سازی مواد شیمیایی در بافت ها خواهند داشت.
- سیستم تصفیه کلیوی در زنان کند تر از مردان است و بنابراین ترکیبات سمی که در محیط کار جذب بدن آنان می شود  از طریق ادرار در زنان کمتر دفع می شود،  این موضوع باعث انباشته شدن مواد سمی در بدن زنان و  مسمومیت بیشتر آن ها  می گردد.
- در مشاغلی که کارگر در مواجهه با بخارات فلز سرب قرار می گیرد، سرب پس از انتشار در بدن جذب استخوان می شود، در دوران بارداری و یائسگی که اسکلت زنان در حال از دست دادن مواد معدنی است سرب از استخوان ها آزاد می شود و وارد جریان خون می شود و موجب مسمومیت کارگر زن می گردد.

- مواجهه با گاز مونوکسید کربن در دوران باروری می تواند باعث مرگ جنین و ناهنجاری های اسکلتی-عضلانی گردد.
- صدای بیش از حد مجاز (بالای 85 دسی بل)،  خطر کاهش شنوایی جنین را را تا سه برابر افزایش می دهد.
- افزایش دمای محیط کار به بالای  38.9 درجه سانتی گراد می تواند باعث تولد نوزاد با نقص های مادرزادی شود.
- در صنایع فلزی، الکتریکی، شیمیایی و مشاغلی که زنان در معرض تماس اندک با آفت کش ها (به خصوص آفت کش های آلی  کلر دار هستند، در صورت باردار بودن فرد امکان تولد نوزاد مرده افزایش می یابد.
- سقوط در محل کار در دوران بارداری،  (به خصوص در 5 تا 7 ماهگی میزان آن بیشتر می شود) باعث سقط جنین می گردد. (سقوط در محل کار بیشتر در مشاغلی مثل خدمات مواد غذایی، آموزش و پرورش و مشاغل مراقبت از کودکان بیشتر از دیگر مشاغل است، که علت آن سرعت و عجله به دلیل ماهیت کار، سطوح لغزنده، حمل اجسام و کودکان می باشد)

- ایستادن و خم شدن کارگران زن باردار موجب افزایش ریسک سقط جنین می شود.
- ریسک سقط جنین در کارگران زن باردار با ایستادن  دست کم 8 ساعت در روز، بیش از زنانی است که کمتر از سه ساعت در روز برای انجام وظایف شغلی خود می ایستند.
- برای زنان باردار در  مشاغلی که دست کم روزی یک بار در محیط کار خود خم می شوند ریسک سقط جنین حدود 3 برابر افزایش می یابد.
- همچنین ریسک سقط جنین برای زنان بارداری که کار آن ها سه شیفتی است، بیش از 40 ساعت در هفته کار می کنند و یا در شیفت ثابت شب کار می کنند افزایش می یابد.

- قرار گرفتن در معرض مواجهه با برخی حلال های آلی مثل آمین آروماتیک که در صنعت چرم سازی وجود دارد می تواند منجر به تولد جنین کوچک نسبت به سن شود.

- بیشترین خطر اشعه یونیزان (مثل اشعه ایکس) بین دو تا هفت هفته پس از لقاح است.

ماده 12 آیین نامه حمل دستی بار - حداکثر وزن بار جهت بلند کردن در کارهای نشسته برای زنان نباید از 3 کیلوگرم تجاوز کند.

ماده 13 آئین نامه حمل دستی بار- حمل و جابجایی بار برای زنان در طول مدت بارداری و همچنین ده هفته پس از زایمان ممنوع می باشد.

ماده 75 قانون کار جمهوری اسلامی ایران - انجام کارهای خطرناک، سخت و زیان آور و نیز حمل بار بیشتر از حد مجاز با دست و بدون استفاده از وسایل مکانیکی، برای کارگران زن ممنوع است.
ماده 76 قانون کار جمهوری اسلامی ایران - مرخصی بارداری و زایمان کارگران زن جمعا"90روز است.  حتی الامکان 45 روز از این مرخصی باید پس از زایمان مورد استفاده قرار گیرد. برای زایمان توامان 14 روز به مدت مرخصی اضافه می شود.

منابع :

1.      کلیات مهندسی بهداشت حرفه ای -  انتشارات دانشگاه علوم پزشکی شیراز- چاپ اول – 1395

2.      بارداری و شغل  مریم ملک-  متخصص طب کار مرکز تحقیقات طب کار دانشگاه تهران – فصل نامه طب کار  دانشگاه علوم پزشکی یزد-  تابستان 1394